معراج السعاده

فصل دوم: لذت و الم قواى چهارگانه

*آدمى دارای چهار قوه است که حکم سرهنگان دارند: نظریه عقلیه،وهمیه خیالیه، سبعیه غضبیه، و بهیمیه شهویه.

 * هر یک از اینها لذت و دردی دارد. و لذت هر یک در چیزى است که مقتضاى طبیعت آن است که‏ به جهت آن خلق شده‏، و ناراحتی آن در خلاف آن است.

*مقتضاى عقل و سبب ایجاد آن، معرفت‏حقایق اشیاء است، لذت آن درعلم و معرفت، و درد  آن در جهل و حیرت است.

* مقتضاى غضب، چون قهر است و انتقام، لذتش در غلبه و تسلط است، و المش درمغلوبیت.

* شهوت، چون مخلوق است از براى تحصیل غذا و سایر آنچه قوام بدن به آن‏است، لذتش در رسیدن به آنها، و المش در حرمان و ممنوعیت از آنها است.و همچنین‏است در وهمیه.

*بالاترین لذتها، لذت عقلیه است و سایر لذات در جنب آنها قدر و مقدارى ندارد.

* ابتداى امر آدمى میل او به سایر لذات است.

* هر چند جنبه حیوانیت قوت مى‏گیرداین لذات نیز قوى‏تر مى‏گردد.

* چندان که ضعف در قوه حیوانیت‏حاصل گردد این‏لذات نیز ضعیف‏تر مى‏گردند.

*چون لذت عقلانی تنها برای نفوس مطهره از رذایل و دارای فضایل است در ابتدای امر زندگی برای آدم میسر نیست.

*بعد از آنکه آدمى به مرتبه درک لذات عقلیه رسید، هر چند قوه عقلیه زیادمى‏شود و تسلط عقل بر سایر قوا زیاد مى‏گردد، لذات آن هم بیشتر مى‏شود، و همه روزه‏در قوت و شدت است، و نقص و زوالى از براى آن نیست.

عرفانی و اخلاقی

باب دوم

فصل اول: قواى چهارگانه و تبعیت‏سایر قوا از آنها

* همانطور که گفته شد تن از دو جزء تشکیل شده :روح و جسم  

... 

.... 

عرفانی و اخلاقی

خصوصیات اخلاقی جناب شیخ رجبعلی خیاط

جناب شیخ بسیار مهربان، خوشرو، خوش اخلاق، متین و مؤدب بود. همیشه دو زانو می نشست، به پشتی تکیه نمی‌کرد، همیشه کمی ‌دور از پشتی می‌نشست. ممکن نبود با کسی دست بدهد و دستش را زودتر از او بکشد. خیلی آرامش داشت. هنگام صحبت اغلب خنده رو بود. به ندرت عصبانی می‌شد. عصبانیت او وقتی بود که شیطان و نفس سراغ او می‌آمدند. در این هنگام سراسر وجودش را خشم فرا می‌گرفت و از خانه بیرون میرفت و آن گاه که خود را بر نفس چیره می‌یافت، آرام باز می گشت.

نکته مهمی که در حسن خلق، مورد توجه شیخ بود و دیگران را نیز بدان توصیه می‌فرمود، این بود که انسان باید برای خدا خوش اخلاق باشد و با مردم خوش رفتاری کند. در این باره می‌فرمود:

" تواضع و حسن خلق، برای خدا، نه برای جلب مردم به سوی خود و ریاکارانه."